Trong bộ phim The Matrix (Ma trận), bối cảnh là một cấu trúc áp bức nhân tạo truyền dẫn cho nạn nhân một sự tự mãn thông qua một dạng thức hiện thực ảo, tương tự như trang web thế giới mà bạn đang trầm mình vào lúc này đây. Mâu thuẫn nguyên khởi của bộ phim là nhân vật chính Neo (nghĩa đen gốc Latin, Mới) nắm bắt được sự thật này bằng cách từ bỏ niềm tin vào hiện thực mà anh ta đã từng chấp nhận một cách không nghi vấn.

Trong phim They Live (Họ sống) của John Carpenter, cặp kính mát đặc biệt giúp nhân vật chính nhìn thấy được những thông điệp ẩn giấu đã ru ngủ dân chúng và khuyến dụ họ phục tùng. Cặp kính này chính là ẩn dụ hình ảnh của nhận thức phê phán. Nhưng nhận thức này cũng gây ra sự khó chịu, và nhân vật chính phải nhờ một người khác mang giúp kính.

Trong phim tiểu sử Stand and Deliver (Đứng và Trao), Jaime Escalante thách thức sinh viên thị thành học giỏi môn toán.

Một cuốn phim của Peter Weir, Dead Poets Society (Xã hội của những thi nhân chết), diễn ra ở một trường chuẩn bị đại học ở Mỹ vào thập niên 1950. Thầy giáo John Keating cổ vũ học sinh tư duy tự do, thách thức những chuẩn mực xã hội và nắm lấy hiện tại.

Trong phim Accepted (Được nhận), đứng trước sức ép văn hóa và từ phía phụ huynh phải nhập học cao đẳng, một nhóm học sinh vừa tốt nghiệp trung học nhưng không đậu cao đẳng đã dựng nên một trường cao đẳng hư cấu. Dưới dạng phim hài dành cho tuổi vị thành niên, trên thực tế Được nhận minh họa quan niệm của Freire về sư phạm phê phán bằng cách chỉ ra rằng, sinh viên chỉ học được một điều gì khi phải đối diện với câu hỏi "Các em muốn học cái gì?", và khi một nhà khoa học có khuynh hướng bài trừ những niềm tin lâu đời cổ vũ các em học sinh cần nghi vấn những giả định xã hội khác nhau.